Middenin de Vertobuurt staat ‘ie. In een vijver tussen Touwslagerij, Ververij en Oleanderpark, als in een Griekse tempel op een plateau: de ‘Baanwagen’. Alle straatnamen in de wijk herinneren aan wat hier vroeger gebeurde, touwslaan. Dat had alles te maken met het eeuwenlange visserijbestaan van de stad. Vissers hadden voortdurend nieuw touw nodig: lijntjes, touwen en kabels. In alle havenplaatsen vond je daarom touwbanen. Ook in Maassluis. Hier verdienden honderden stadgenoten hun brood. Ze sponnen vezels tot draden, draaiden draden ineen tot touwen. Ze maakten kabels uit tezamen gedraaide touwen. Dat ging op honderden meters lange banen, ooit in de open lucht, later onder langgerekte daken op dakspanten.

Vanaf 1967 is de touwfabriek in fases gesloten. Stilgevallen machines en instrumenten werden verkocht. In 1982 was er in de lege gebouwen niets over, nou ja… één baanwagen stond er nog. Een chassis van zware balken op stalen spoorwielen met een heel grote elektromotor erop. Te oud, te zwaar en onverkoopbaar. Die werd versjouwd naar de gemeentewerf, de gebouwen gingen neer en op het fabrieksterrein verrees de Vertobuurt. De wijk werd aangekleed met veel groen en enkele kunstwerken.

www.maassluis.nl/kunstwerkenkaart

In 1987 ontstond bij de Vrienden van het Museum het idee om de oude baanwagen te gebruiken in een kunstwerk in de Vertowijk. De Culturele Raad Maassluis pakte het idee op en vroeg stadgenoot en kunstenaar Joop Vaissier (1951) zo’n kunstwerk te ontwerpen. De baanwagen bleek inmiddels een wrak door weer, wind en vandalisme. “Ik kreeg het idee om alleen enkele onderdelen van de machine te gebruiken in een compositie waarin de functie van de baanwagen tot uitdrukking zou worden gebracht”. Het werd een compositie die het verleden en heden van de Vertowijk uitbeeldde. “De grote tol in het midden van het apparaat heb ik wel gehandhaafd. Dat was namelijk het belangrijkste deel van de machine. Die zorgde ervoor dat de diverse touwdraden (in dit geval van roestvrijstaal gemaakt) werden samengevoegd tot een dikke kabel. Daarna gaat in het monument die kabel de grond in. Dat heb ik bewust zo gemaakt om daarmee aan te geven dat de wijkbewoners bij elkaar gevoegd de wijk gaan maken. De bewoners zullen wel opgekeken hebben toen het monument geplaatst werd. In een grote kraan hing een ijzeren gevaarte dat op een kanon leek of een zwaar uitgevallen rolstoel…”. De compositie werd voltooid met twee spanten die herinneren aan het dak waaronder de baanwagen kabeldraaiend over de touwbaan kroop.

Meer weten over de touwfabriek?
Ga op https://histvermaassluis.nl naar het inkijkexemplaar van Historische Schetsen 17: een special uit 1991 over de Verenigde Touwfabrieken in Maassluis. Klik en lees.

Bronnen:
Interview met Joop Vaissier, juli 2020
De Schakel, 19-10-1990
De Schakel, 10-07-1991