Geen kerstbomen, lichtjes, kerstballen en glitters komen we tegen in 1614. Adri van Vliet deed bijzondere ontdekkingen, zoals de viering van het kerstfeest in de 17e eeuw, toen hij de uitgebreide biografie van dominee Fenacolius schreef. Deze dominee kunnen we met recht de ‘stichter van Maassluis’ noemen.

In de tijd dat Johannes Fenacolius predikant in Maassluis was en zich inzette voor de afscheiding van Maasland, was de viering van kerst niet zo uitbundig als nu. Kerstbomen en lichtjes ontbraken en van kerstballen en glitters was al helemaal geen sprake. In Engeland was het nog erger. De toenmalige Engelse heerser Oliver Cromwell verbood zelfs het hele kerstfeest. Hij zag het kerstfeest namelijk als een ongewenste erfenis van de rooms-katholieke kerk en als een bedreiging voor het Christelijk geloof. In Holland was het kerstfeest vooral een massaal volksfeest met eten, drinken en vrolijk zijn. Ondanks het verzet van predikanten hiertegen, bleef het volk het kerstfeest uitbundig vieren. Wel viel het woord Kerstmis in ongenade. Dit deed teveel denken aan de viering van een mis (eucharistie) en dat deden protestanten niet. Kerst(feest) kon nog net.

De gemeenteleden bezochten op de 1e en 2e kerstdag in groten getale de kerkdiensten in de Kleine Kerk aan de Hoogstraat en later die in de Groote Kerk. Op die dagen konden kinderen net als op de ‘normale’ zondagen gewoon worden gedoopt. Toch bleef ook in Fenacolius’ tijd de kerst een beetje bijzonder. De 25e december was namelijk het moment dat nieuwe lidmaten tot de kerk toetraden. Nog maar net in Maassluis, startte Fenacolius op kerstdag 1608 met een gloednieuw lidmatenregister (een mooie bron voor stamboomonderzoek). Het ging om vijf mannen en drie vrouwen die als nieuwe ‘aencomelingen’ werden verwelkomd. Lijndraaier Joost Isebrantsz. en Commertgen Jansdr. kwamen uit Gouda en Ariaentgen Ariensdr. uit Maasland. De anderen woonden al in Maassluis. Tijdens zijn ambtsperiode zou het aantal kerklidmaten sterk toenemen. Van 1608 tot aan zijn dood in 1645 kwamen er maar liefst 1.937 nieuwe lidmaten bij.
Ondanks alle beperkingen lijkt de kerstperiode van toen toch op die van tegenwoordig, compleet met liefdadigheid en goede doelen. Vergelijk het collecteren voor ‘de armen’ toen en inzamelingen voor de voedselbank en Het Glazen Huis (‘Serious Request’) nu. De Armenzorg in Maassluis was trouwens het hele jaar door goed geregeld. De Diaconie zorgde ervoor dat de minder bedeelde Maassluizers konden overleven en niet alleen met kerst aandacht kregen.

Het boek over ds. Fenacolius verschijnt in maart 2023 als speciale jubileumuitgave van de Historische Vereniging Maassluis. De voorinschrijving, tegen een sterk gereduceerde prijs, is mogelijk tot 1 februari 2023 via jubileumboeken@histvermaassluis.nl.