Maassluis | Geplaatst op 1 maart 2024
De voormalige bioscoop Luxor aan de Van der Horststraat 29 is in januari 2024 van eigenaar gewisseld. Over de toekomst weet de Historische Vereniging Maassluis (HVM) niets te vertellen, maar wel over de geschiedenis. Het ontstaan en verdwijnen van de enige bioscoop van Maassluis is het onderwerp van deze historische bijdrage.
Zondig vermaak
In 1906 werd de eerste bioscoop van Nederland geopend in Amsterdam. Vanaf dat moment kwamen er steeds meer bioscopen bij en kende Nederland een ware ‘bioscoop-boom’. De meningen over de aard van dit nieuwe vermaak waren verdeeld. De Westlandsche Courant bericht in 1921 over ‘bioscopen die niets anders prediken dan misdaad, moord, echtbreuk, inbraak en diefstal!’ Aanvragen om in Maassluis een bioscoop te openen, stuitten aanvankelijk op een verbod van de gemeente, met het oog op ‘zondig afdwalen van de Jeugd naar wereldse dingen en mogelijke verstoring van de Zondagsrust’. Toch werd in 1923 aan de Verlengde Van der Horststraat een bioscoop gebouwd. Dat was mogelijk omdat de huizen aan de Van der Horststraat op grondgebied van Maasland stonden en die gemeente had minder moeite met de vestiging van een bioscoop.
18 jaar en ouder
In 1924 start Jan Smallegange met de exploitatie van Bioscoop Flora. Filmvoorstellingen op Hemelvaartsdag en op zondagavonden zijn niet toegestaan en de verkoop van alcoholhoudende dranken is ook verboden. Aanvankelijk worden er zogenoemde stomme films gedraaid. We weten niet of er muziek was tijdens de voorstelling. In 1931 is de eerste geluidsfilm te zien in de Florabioscoop; ‘Van het westelijk front geen nieuws’. De Commissie van Toezicht controleert de films, wat uitbater Smallegange in 1932 een officiële waarschuwing oplevert. Ingevolge de bioscoopwet moeten bezoekers bij de filmtitel ‘Westfront 1918’ minimaal 18 jaar zijn. De jongens Arie Bergwerff en Cornelis Lucardie worden verwijderd en krijgen het betaalde dubbeltje voor het toegangsbewijs niet terug.
Tegenwerking
De bioscoopzaal is ook voor andere activiteiten van verenigingen en particulieren beschikbaar. In de zaal is ruimte voor maximaal 400 zitplaatsen en er zijn geregeld opvoedkundige lezingen en vergaderingen. Maar er zijn ook feesten en (dans)partijen, welke activiteiten de Maassluise gemeenteraad de wenkbrauwen doen fronsen. Het lijkt erop dat de gemeente Maassluis de bioscoop tegenwerkt waar het kan. Er zijn klachten over de donkere omgeving aan de Zuiddijk en pas in 1932 denkt de gemeente erover een voetpad door te trekken langs de Verlengde Van der Horststraat tot aan de bioscoop.
Jan Smallegange heeft in 1933 grote moeite om de exploitatie rond te krijgen. Hij blijft het bioscooprecht aan de gemeente Maasland schuldig en kan ook zijn contributie van de Nederlandsche Bioscoopbond niet betalen. In 1934 is er een doorstart van de bioscoop onder een nieuwe directie en een nieuwe naam: Maas Theater. Het interieur wordt grondig opgeknapt met nieuwe wandbekleding en andere verlichting. In de kranten wordt een bezoek aan het theater warm aanbevolen.
Leeftijdscontrole
Reeds een jaar later verandert de naam in Bioscoop Luxor en vindt er opnieuw een grondige verbouwing en modernisering plaats. Door de snelle technische ontwikkelingen in de filmindustrie is nieuwe geluidapparatuur nodig en er komen nieuwe filmprojectoren voor de projectieruimte achter op het balkon. De begane grond krijgt een licht hellend vlak waarop twee rijen stoelen met een ‘gemakkelijke zit’. Deze staan vast, zodat ze ‘geen wanorde meer veroorzaken’. Verder komen er meerdere nooduitgangen en het balkon krijgt een trapsgewijze inrichting.
De burgemeester van Maassluis stelt in 1937 een Plaatselijke Commissie van Toezicht op Bioscopen in. Deze commissie is pas in 1971, ver na de sluiting van het theater als bioscoop, ontbonden. Sommige Maassluizers herinneren zich nog wel de leeftijdscontrole in de jaren vijftig van politieagent Gerard Groeneveld als deze op zaterdagavond bij de vroege voorstelling (19 uur, je moest ouder zijn dan 14) of late voorstelling (21 uur, je moest ouder zijn dan 18) de bioscoopzaal binnenkwam om te kijken of het allemaal wel in orde was. Zo niet dan moest je de zaal verlaten.
Verboden te dansen
In de jaren vijftig wordt de zaal zo vaak gehuurd door toneelverenigingen, dat er sprake is van het Luxortheater. Arbeiderstoneelvereniging Voorwaarts dient een verzoek in bij de gemeente van Maasland om in het Luxortheater een opvoering te mogen geven van ‘Allerzielen’ van Herman Heijermans. De gemeente beschikt afwijzend, omdat sommige stukken van Heijermans een schandaal hebben veroorzaakt en een daarvan is Allerzielen, dat kwetsend zou zijn voor katholieken.
Tijdens een besloten feestje van buurtvereniging ‘Kapelpolder’ op 31 januari, de verjaardag van Prinses Beatrix, is een gedeelte van de zaal vrijgemaakt om een dansje te maken. Twee aanwezige veldwachters melden dat er niet gedanst mag worden. De burgemeester van Maasland verklaart dat de zaal bedoeld is voor het vertonen van filmvoorstellingen en dat het daarom niet is toegestaan om er te dansen, ook niet als de zaal is verhuurd voor vergaderingen of feestelijke bijeenkomsten.
Bezoek aan dansscholen in Vlaardingen of Rozenburg was in de jaren vijftig riskant. Het werd bijna altijd knokken. Op zaterdag en zondag was er de mogelijkheid om naar het Luxortheater te gaan. Hoewel je daarbij wel het risico liep vervolgens als zondaar door het leven te moeten. De sociale controle was niet mis en een stempel raakte je niet gemakkelijk weer kwijt.
Maskerade
In 1969 wordt Luxor als filmtheater opgeheven. Daarna biedt het pand ruimte aan andere toepassingen en gebruikers. Na verbouwing is het in gebruik door een lijstenmaker en ook nog door schildersbedrijf Gebr. Van Reeven. In 1992 koopt de Christelijke Jongerenvereniging (CJV) het gebouw en gaat het, na een verbouwing, exploiteren. Ook de Filmclub Maassluis maakt sindsdien gebruik van het gebouw. In 2000 begint Anja Smit-Quist daar Toneelgroep Maskerade. Deze kindertoneelgroep en later toneelgroep Schater, maken jarenlang gebruik van het theater dat nog steeds de naam Luxor draagt. In januari 2024 verkoopt de CJV het gebouw aan een (vooralsnog) onbekende partij. Het is nu afwachten wat de toekomst van Luxor zal zijn.
Luxorbioscoop omstreeks 1951. Daarnaast staat nog de melkcentrale.
Advertentieblad van Maassluis, maart 1927.
Naast het Luxortheater is men bezig met het bouwrijp maken van de grond voor het bouwen van een rij van 5 winkels met bovenwoningen. 1952.
Diverse mensen hebben zich verzameld voor de nog te openen winkel van Arie van Gent en Loes van Gent-van Eendenburg. Circa 1953.
1998, eerste paal voor opnieuw nieuwbouw van winkels en appartementen naast Luxor.
Luxortheater in 2020. (foto Google Streetview)
Geplaatst op 8 april 2024
Geplaatst op 30 januari 2024
Geplaatst op 21 november 2023
Columns archief...
Maassluis | Geplaatst op 1 maart 2024
De voormalige bioscoop Luxor aan de Van der Horststraat 29 is in januari 2024 van eigenaar gewisseld. Over de toekomst weet de Historische Vereniging Maassluis (HVM) niets te vertellen, maar wel over de geschiedenis. Het ontstaan en verdwijnen van de enige bioscoop van Maassluis is het onderwerp van deze historische bijdrage.
Zondig vermaak
In 1906 werd de eerste bioscoop van Nederland geopend in Amsterdam. Vanaf dat moment kwamen er steeds meer bioscopen bij en kende Nederland een ware ‘bioscoop-boom’. De meningen over de aard van dit nieuwe vermaak waren verdeeld. De Westlandsche Courant bericht in 1921 over ‘bioscopen die niets anders prediken dan misdaad, moord, echtbreuk, inbraak en diefstal!’ Aanvragen om in Maassluis een bioscoop te openen, stuitten aanvankelijk op een verbod van de gemeente, met het oog op ‘zondig afdwalen van de Jeugd naar wereldse dingen en mogelijke verstoring van de Zondagsrust’. Toch werd in 1923 aan de Verlengde Van der Horststraat een bioscoop gebouwd. Dat was mogelijk omdat de huizen aan de Van der Horststraat op grondgebied van Maasland stonden en die gemeente had minder moeite met de vestiging van een bioscoop.
18 jaar en ouder
In 1924 start Jan Smallegange met de exploitatie van Bioscoop Flora. Filmvoorstellingen op Hemelvaartsdag en op zondagavonden zijn niet toegestaan en de verkoop van alcoholhoudende dranken is ook verboden. Aanvankelijk worden er zogenoemde stomme films gedraaid. We weten niet of er muziek was tijdens de voorstelling. In 1931 is de eerste geluidsfilm te zien in de Florabioscoop; ‘Van het westelijk front geen nieuws’. De Commissie van Toezicht controleert de films, wat uitbater Smallegange in 1932 een officiële waarschuwing oplevert. Ingevolge de bioscoopwet moeten bezoekers bij de filmtitel ‘Westfront 1918’ minimaal 18 jaar zijn. De jongens Arie Bergwerff en Cornelis Lucardie worden verwijderd en krijgen het betaalde dubbeltje voor het toegangsbewijs niet terug.
Tegenwerking
De bioscoopzaal is ook voor andere activiteiten van verenigingen en particulieren beschikbaar. In de zaal is ruimte voor maximaal 400 zitplaatsen en er zijn geregeld opvoedkundige lezingen en vergaderingen. Maar er zijn ook feesten en (dans)partijen, welke activiteiten de Maassluise gemeenteraad de wenkbrauwen doen fronsen. Het lijkt erop dat de gemeente Maassluis de bioscoop tegenwerkt waar het kan. Er zijn klachten over de donkere omgeving aan de Zuiddijk en pas in 1932 denkt de gemeente erover een voetpad door te trekken langs de Verlengde Van der Horststraat tot aan de bioscoop.
Jan Smallegange heeft in 1933 grote moeite om de exploitatie rond te krijgen. Hij blijft het bioscooprecht aan de gemeente Maasland schuldig en kan ook zijn contributie van de Nederlandsche Bioscoopbond niet betalen. In 1934 is er een doorstart van de bioscoop onder een nieuwe directie en een nieuwe naam: Maas Theater. Het interieur wordt grondig opgeknapt met nieuwe wandbekleding en andere verlichting. In de kranten wordt een bezoek aan het theater warm aanbevolen.
Leeftijdscontrole
Reeds een jaar later verandert de naam in Bioscoop Luxor en vindt er opnieuw een grondige verbouwing en modernisering plaats. Door de snelle technische ontwikkelingen in de filmindustrie is nieuwe geluidapparatuur nodig en er komen nieuwe filmprojectoren voor de projectieruimte achter op het balkon. De begane grond krijgt een licht hellend vlak waarop twee rijen stoelen met een ‘gemakkelijke zit’. Deze staan vast, zodat ze ‘geen wanorde meer veroorzaken’. Verder komen er meerdere nooduitgangen en het balkon krijgt een trapsgewijze inrichting.
De burgemeester van Maassluis stelt in 1937 een Plaatselijke Commissie van Toezicht op Bioscopen in. Deze commissie is pas in 1971, ver na de sluiting van het theater als bioscoop, ontbonden. Sommige Maassluizers herinneren zich nog wel de leeftijdscontrole in de jaren vijftig van politieagent Gerard Groeneveld als deze op zaterdagavond bij de vroege voorstelling (19 uur, je moest ouder zijn dan 14) of late voorstelling (21 uur, je moest ouder zijn dan 18) de bioscoopzaal binnenkwam om te kijken of het allemaal wel in orde was. Zo niet dan moest je de zaal verlaten.
Verboden te dansen
In de jaren vijftig wordt de zaal zo vaak gehuurd door toneelverenigingen, dat er sprake is van het Luxortheater. Arbeiderstoneelvereniging Voorwaarts dient een verzoek in bij de gemeente van Maasland om in het Luxortheater een opvoering te mogen geven van ‘Allerzielen’ van Herman Heijermans. De gemeente beschikt afwijzend, omdat sommige stukken van Heijermans een schandaal hebben veroorzaakt en een daarvan is Allerzielen, dat kwetsend zou zijn voor katholieken.
Tijdens een besloten feestje van buurtvereniging ‘Kapelpolder’ op 31 januari, de verjaardag van Prinses Beatrix, is een gedeelte van de zaal vrijgemaakt om een dansje te maken. Twee aanwezige veldwachters melden dat er niet gedanst mag worden. De burgemeester van Maasland verklaart dat de zaal bedoeld is voor het vertonen van filmvoorstellingen en dat het daarom niet is toegestaan om er te dansen, ook niet als de zaal is verhuurd voor vergaderingen of feestelijke bijeenkomsten.
Bezoek aan dansscholen in Vlaardingen of Rozenburg was in de jaren vijftig riskant. Het werd bijna altijd knokken. Op zaterdag en zondag was er de mogelijkheid om naar het Luxortheater te gaan. Hoewel je daarbij wel het risico liep vervolgens als zondaar door het leven te moeten. De sociale controle was niet mis en een stempel raakte je niet gemakkelijk weer kwijt.
Maskerade
In 1969 wordt Luxor als filmtheater opgeheven. Daarna biedt het pand ruimte aan andere toepassingen en gebruikers. Na verbouwing is het in gebruik door een lijstenmaker en ook nog door schildersbedrijf Gebr. Van Reeven. In 1992 koopt de Christelijke Jongerenvereniging (CJV) het gebouw en gaat het, na een verbouwing, exploiteren. Ook de Filmclub Maassluis maakt sindsdien gebruik van het gebouw. In 2000 begint Anja Smit-Quist daar Toneelgroep Maskerade. Deze kindertoneelgroep en later toneelgroep Schater, maken jarenlang gebruik van het theater dat nog steeds de naam Luxor draagt. In januari 2024 verkoopt de CJV het gebouw aan een (vooralsnog) onbekende partij. Het is nu afwachten wat de toekomst van Luxor zal zijn.
